Amanda górska Polytelis anthopeplus zwana też papugą górską lub z niemiecka "berg" jest coraz częściej dostępna na polskim rynku hodowlanym. Hodowcy, którzy do tej pory parali się rozmnażaniem nimf, świergotów, czy rozell mogą spróbować wprowadzić do kolekcji te piękne, majestatyczne papugi. W tym artykule pragnę pomóc tym wszystkim, którzy dopiero rozpoczynają ich hodowlę lub mają taki zamiar, gdyż pamiętam swoje próby zestawienia pary hodowlanej, która trwała ok. 5 lat.

Papuga górska pochodzi z Australii ,gdzie występuje w dwóch oddzielonych od siebie populacjach. Życie papug górskich w naturze obserwował czeski hodowca Stanislaw Chvapil, który spisał swoje spostrzeżenia w "Chovatelu" ( 1980, nr 8) ...

   ...w narodowym parku Hattah w północno zachodniej Viktori obserwowałem wielokrotnie przepiękne papugi górskie. Zdaje mi się, że do tej pory niepoprawnie je nazywaliśmy, gdyż występują w krainie równej jak stół, a w Australii nigdzie nie występują w górach. ... Kraina w której te papugi obserwowałem była w większości piaszczysta i sucha ,porośnięta w niektórych miejscach sawannowym buszem, gdzie przeważa Eukalyptus camaldulensis. Zauważyłem, że ubarwienie tych papug w wolnej przyrodzie jest intensywniejsze niż ptaków chowanych w Europie. Lot tych papug jest nadzwyczajny - bardzo szybki z misternymi obrotami, wzlotami i spadami. W locie przypominają bardziej jastrzębia niż papugę. Papuga ta jest najlepszym lotnikiem wśród papug...

  ... widziałem jak zjadały nasiona traw i bylin, pączki liści i różną zieleninę. Z przyjemnością chrupały owoce eukaliptusa z których wybierały nasiona, zjadały też nasiona akacji.

Gniazdują od sierpnia do lutego, ale były obserwowane lęgi już w kwietniu. Dziuple są przeróżne, w zależności od tego, co się uda papugom znaleźć. Maksymalnie głęboka dziupla miała ok. 5 m.

   Obserwacje poczynione w naturze przez S. Chvapila są przydatne w hodowli tych papug. Przykładowo, budki lęgowe - w starszej literaturze podawano, że muszą być bardzo głębokie 1-2 metry, a u mnie para papug górskich gniazduje w budce o wymiarach wewnętrznych 19 cm x 19 cm, wysokość 30 cm odległość otworu wejściowego od dna budki 11 cm, średnica otworu wejściowego 9 cm. Budka jest tak mała, że wysiadującej samicy często przez otwór wlotowy wystaje ogon.

Papugi te lubią latać, a ich wielkość ( ok.40 cm ) wymaga dosyć długiej woliery, co najmniej 3 metry wolnego lotu. W przypadku braku tej możliwości, samce mogą się otłuścić i stać bezpłodne. Wolierę można zbudować z drewna, siatka też nie musi być mocna - papugi te nie niszczą wolier i ich wyposażenia. Lubią natomiast obgryzać korę ,dlatego powinniśmy stosować drążki nie okorowane i często je wymieniać na świeże. Papugi górskie żywimy podobnie jak rozelle. Niektóre pary lubią "zieleninę" jak liście mniszka, czy gwiazdnicy inne natomiast pobierają tylko marchew i owoce. Zdarzyła mi się taka para ,która zjadała "zieleninę" tylko w kolorze czerwonym tj. marchew, wiśnie, czereśnie ,jarzębinę i głóg ,liście warzywa i owoce o innym kolorze ignorowała. Papugi te bardzo lubią jeść suchary, szczególnie je polecam podczas odchowu młodych.

Amandy górskie są bardzo odporne na niskie temperatury ,dlatego bez problemu przetrzymują naszą zimę w pomieszczeniach nie ogrzewanych, a nawet w wolierach zewnętrznych, pamiętać wtedy należy o zapewnieniu ptakom schronu chroniącego przed wiatrem i deszczem.

  Na koniec pozostawiłem najważniejsze informacje dla każdego hodowcy - rozmnażanie. Wszystkie papugi lubią sobie same wybrać partnera. Czasami wpuszczamy do woliery samca i samicę i już mamy parę lęgową, ale najczęściej musimy kilka razy wymieniać ptaki, nawet papużka falista nie zawsze akceptuje pierwszego partnera. Dlatego polecam zakup kilku młodych ptaków, również z tego powodu, że jeżeli dorosłe ptaki wykazują dymorfizm płciowy to wszystkie młode wyglądają prawie identycznie jak ich matka. To podobieństwo jest tak duże, że hodowca musi uważać, aby nie odsprzedać matki, zamiast młodych. Ja rozwiązałem ten problem - nieuwagi - obrączkując wszystkie młode, samice dorosłe mam bez obrączek. U dorosłych ptaków dymorfizm płciowy jest widoczny, samiec głowę brzuch i większą część skrzydeł ma żółte, a samica ciemno lub jasno oliwkowo zielone ( nie wiem, czy ta różnica w odcieniu ubarwienia samic jest wynikiem występowania dwóch odrębnych populacji w Australii, czy jest to zmiana mutacyjna powstała w niewoli ), samiec spodnią stronę ogona ma czarną, a samica czarną ze środkową częścią różową, podobną do koloru podogonia u Księżniczek Walii. Te różnice w ubarwieniu zaczynają się zaznaczać w momencie pierwszego pierzenia tj. od ok. 6 miesiąca życia. Roczne ptaki już można rozróżnić bez większego problemu. Nie należy sugerować się kolorem piór w ogonie, gdyż to może być oznaka myląca. Samica podczas pierzenia może stracić pióra z różowymi brzegami i mieć cały ogon czarny, a młody samiec uzyskuje ogon cały czarny w wieku ok. 2 lat. Różnice w odcieniu ubarwienia samic mogą nas zmylić. Nieuczciwy handlarz lub dyletant będzie twierdził, że sprzedaje nam pewną młodą parę - tak się stało w moim przypadku - dopiero po dwóch latach zorientowałem się, że mam dwie samice o różnym odcieniu ubarwienia.

   Toki u papug górskich przebiegają specyficznie, całkowicie odmiennie niż np. u rozell. Aktywna jest wyłącznie samica. Samiec całkowicie lekceważy obecność samicy, która podchodzi do niego, charakterystycznie skrzeczy, przysiada do parzenia. Obserwując ich zaloty jesteśmy zdumieni skąd się biorą zapłodnione jaja w budce. Mnie się udało raz zaobserwować parzenie się tych papug i to z dużej odległości. Samiec zaczyna być aktywny dopiero gdy samica wysiaduje jaja. Staje się agresywniejszy, pilnuje budkę lęgową i karmi wysiadującą samicę. Młode lęgną się po ok. 22 dniach wysiadywania, jednocześnie kluje się 2-3 młode, a kolejne co 2 dni. Lęg liczy przeważnie 3-5 młodych. Samica ogrzewa je przez 12-14 dni, w tym czasie samiec dalej ją karmi. Starsze młode przebywające w gnieździe karmią oboje rodzice z tym, że samica znacznie częściej. Młode opuszczają gniazdo w wieku 39 dni ( przeciętnie ). Rodzice karmią je jeszcze przez miesiąc. Nie należy się spieszyć z oddzieleniem młodych od rodziców, mogą z nimi przebywać, aż do nowego sezonu lęgowego, rodzice nie przejawiają żadnej agresji w stosunku do dorastających dzieci.

   Papugi górskie gniazdują przeważnie raz w roku. Roczne ptaki mogą już rozpocząć lęgi, ale jaja są w tedy przeważnie nie zalężone, a tak młoda samiczka może paść. Najlepiej do pierwszych lęgów dopuścić pary w których samiec ma trzy, a samica co najmniej dwa lata.                                                                   

 Jerzy Ćwik

 

* użyto tutaj oryginalnej nazwy artykułu; według nazewnictwa przyjętego przez Komisję Faunistyczną Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego : amanda górska, to księżniczka słoneczna

Artykuł został opublikowany w nr 9/2000 (wrzesień) miesięcznika "Fauna&Flora".