Gotowa mieszanka, woda i połówka jabłka dziennie nie wystarczają, by trzymane przez nas papugi żyły zdrowo i rozmnażały się. Że tak nie jest, przekonujemy się, gdy lęgi papug nie przebiegają normalnie, lub gdy ptaki nagle padają. Panuje opinia, że to normalne, gdy czasami ptak padnie. Wiele z tych papug mogłoby jeszcze żyć, gdyby były prawidłowo utrzymane.

Następujące poniżej wskazówki dotyczące karmienia większych papug nie mogą być traktowane jako uniwersalne dla wszystkich gatunków. Ja sam na podstawie nowych obserwacji zmieniam skład podstawowych mieszanek dla moich papug afrykańskich. Sądzę, że nie ma jednoznacznych schematów ani dla wszystkich gatunków papug, ani nawet dla osobników tego samego gatunku. Na przykład gatunki dużych papug pochodzące z obszarów leśnych Ameryki Południowej wymagają większego udziału owoców w pokarmie, niż żyjące w suchych obszarach Australii kakadu.
Aby móc optymalnie karmić swoje papugi, hodowca powinien przede wszystkim dokładnie poznać warunki, w jakich ptaki występują na wolności.

Warunki hodowli a żywienie.

Karmienie jest zależne od sposobu trzymania ptaków. Hodowane w wolierach wymagają większych racji pokarmu, niż trzymane w klatce, ponieważ ich aktywność jest większa. Ptaki trzymane w małych klatkach bez możliwości lotu często mają skłonność do otłuszczania się. Szczególnej opieki wymagają ptaki trzymane w ciemnych pomieszczeniach wewnętrznych, lub w piwnicach. W tym przypadku często na występujące choroby ma szkodliwy wpływ brak promieni słonecznych. Tak trzymane papugi muszą mieć dobry system odpornościowy, co wymaga optymalnego żywienia.

Periodyka roczna.

Nawet papugi żyjące w tropiku, gdzie w ciągu całego roku jest dostatek pokarmu, mają porę lęgową i spoczynkową. Szczególnie wyraźne jest to u papug zamieszkujących otwarte, suche środowiska, gdzie dostępność pokarmu jest zależna od pory deszczowej, a związana z nią zmiana zestawu pokarmowego i większa jego dostępność wyzwala u nich natychmiastowe zachowania lęgowe. W hodowli porę godową możemy stymulować przez zmianę pokarmu i przedłużenie dnia za pomocą sztucznego oświetlenia.
Przy odpowiednim ustawieniu rytmu otoczenia (warunków zewnętrznych) można organizmy wielu gatunków papug przestawić na konkretny rytm wewnętrzny. Czynniki zewnętrzne (światło, pokarm, temperatura) wpływają poprzez receptory na mózg i dalej na wydzielanie hormonów. Tak są stymulowane także zachowania lęgowe. Dlatego większość gatunków papug trzymanych w niewoli pozostaje w porze lęgowej cały rok. Nie jest to jednak korzystne dla zdrowia i kondycji ptaków.

Żywienie jako sposób na zajęcie ptakom czasu.

Nuda jest głównym czynnikiem usposabiającym nasze papugi do zakłóceń w zachowaniu, na przykład wyrywanie piór sobie, partnerowi lub młodym. Samo trzymanie ptaków w wolierach nie wystarcza do zajęcia im czasu. Wystrój woliery powinno się zestawić w sposób urozmaicony i często zmieniać. Także odpowiedni wybor pokarmu daje możliwość stworzenia papugom dodatkowego zajęcia. Ptaki powinny tak długo, jak to jest możliwe zajmować się proponowanym pokarmem, aby bezsensownie nie przesiadywać w wolierach. Świetnym pokarmem, który zajmuje papugom wiele czasu, są szyszki, możliwe do uzyskania w lesie przez cały rok. Wyjadane są z nich nie tylko nasiona, ale także licznie występujące w nich owady. Bardzo chętnie moje papugi przyjmują niedojrzałe szyszki świerkowe. Pokarm ten nie tylko dostarcza ptakom mikroelementów, ale także ułatwia współżycie z ptakami. Ważne jest, aby łuski przylegały. Przeschnięte szyszki można poddać obróbce - miejsca pod łuskami zapełnić mieszanką ziaren i rozdrobnionych orzechów i całość poddać działąniu wilgoci. Pod jej wpływem łuski zamykają się i taka nadziewana szyszka jest łatwym do przechowania w lodówce, świetnym pokarmem, zajmującym papugom sporo czasu
Z podobnych powodów podaję obok gałęzi do korowania spalone kawałki drzewa. Są one przez wszystkie papugi tak samo chętnie przyjmowane, jak zawierające larwy owadów spróchniałe drewno. Pokrywają zapotrzebowanie papug na białko i nie powinno ich zabraknąć w żadnej wolierze.

Pokarm.

Pokarm zawiera dwie podstawowe grupy składników: 1. Środki odżywcze i budowlane - białko, tłuszcze, węglowodany, aminokwasy i sole mineralne, 2. Środki czynnościowe (witaminy i mikroelementy).
Oba rodzaje są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Zapotrzebowanie na nie zmienia się w różnych okresach. W czasie spoczynkowym potrzebna jest głównie energia do zachowania funkcji ciała ptaka, w porze lęgowej, podczas pierzenia i w stresie (chorobie) potrzebne są znacznie większe ilości materiału budującego organizm. Nie jest to bez znaczenia przy karmieniu ptaków.
Podstawę pokarmu większości gatunków papug stanowią różne rodzaje ziarna. Można je podzielić na zawierające głównie węglowodany, lub tłuszcze. Wiele gatunków papug ma skłonność do preferowania obfitego w tłuszcze ziarna słonecznikowego oraz różnych rodzajów orzechów. Ponieważ tak prowadzone żywienie prowadzi w do otłuszczenia ptaków, pokarmów zawierających duże ilości tłuszczów używam jedynie w ograniczonym zakresie.
Aby spełnić zmieniające się zapotrzebowanie papug w różnych porach roku, karmię je podczas pory spoczynkowej i godowej różnymi mieszankami. W zimie podwyższam udział słonecznika, ponieważ temperatury zewnętrzne są niższe i ptaki muszą wydać więcej energii w celu utrzymania temperatury ciała. Z podobnych powodów dodaję więcej kardi. Mieszanka jest podawana nieskiełkowana. Orzechy włoskie, laskowe, arachidowe i buczynę otrzymują moje papugi z umiarem
W czasie pory lęgowej podaję mniej nasion oleistych, zwiększam natomiast część zawierających proteiny (groch, fasolka mungo) i węglowodany, aby przez to spowodować bodziec lęgowy. Mieszankę podaję wyłącznie skiełkowaną, aby substancje w niej zawarte były lepiej przyswajalne. Jest ona podawana w podwójnej porcji w porównaniu do okresu spoczynkowego. Do kiełkowania używam naczynia, którego dno jest mocno podziurawione. Jest ono wstawiane do drugiego naczynia napełnionego wodą. Ziarno pozostaje w niej 24 godziny, następnie po spłukaniu po następnych 24 i 48 godzinach jest używane do karmienia. Kiełkowanie odbywa się w temperaturze ponad 15 stopni Celsjusza.

Schemat karmienia moich afrykanek jest podany poniżej. Podobnie karmione są w niemieckich hodowlach amazonki, natomiast kakadu otrzymują większą część ziarna.

Pora spoczynkowa: ziarno nieskiełkowane (mieszanka I) - 60%, owoce i warzywa - 35%, orzechy i białko zwierzęce (granulat dla psów) - 5%.

Pora lęgowa: ziarno skiełkowane (mieszanka II) - 45%, owoce i warzywa - 45%, orzechy i białko zwierzęce - po 5%.

Skład mieszanki I: 25% ziarna słonecznika, 50% mieszanki dla gołębi, po 10% gryki, kardi i prosa, 5% kukurydzy.

Skład mieszanki II: 20% ziarna słonecznika, po 10% kukurydzy, pszenicy, owsa, grochu, gryki, prosa, kardi i fasolki mungo.
Warzywa, owoce i jagody są ważne dla dostarczenia organizmowi papug witamin. Odpowiednie są wszystkie rodzaje tego typu owoce i warzywa, które są używane przez ludzi.
Duże papugi jedzą bardzo chętnie głóg, jarzębinę, jak i inne dziko rosnące owoce, jak dereń i tarnina, które łatwo zdobyć w lasach. Wiele gatunków owoców i warzyw może być w okresie dostępności zamrożonych, aby były dostępne w porze lęgowej.
Mniszka i gwiazdnicy przeważnie moje papugi nie chcą pobierać, jednak staram się, by był zawsze dostępny. W wolierach z naturalnym podłożem można rośliny wysiać.
Większość papug jest wybredna względem pokarmu, dlatego należy pokarm zmieniać. Jest to jedna z najważniejszych zasad karmienia papug. Niekiedy dokonuję zmiany po krótkim przegłodzeniu ptaków. Ważne jest, aby podawać ptakom wtedy tylko taką ilość pokarmu, jaka zostaje zjedzona, w przeciwnym razie będą wyjadać tylko smakołyki.
Udział pokarmu pochodzenia zwierzęcego w żywieniu papug jest niedoceniany. Wielokrotnie widziałem, jak moje papugi rozłupują szyszki i zmurszałe gałęzie w poszukiwaniu owadów. Najłatwiejszym w podaniu, dobrym dodatkiem zapewniającym białko zwierzęce jest granulowany pokarm dla psów. W porze lęgowej podaję go po kilka granulek dziennie na ptaka.
Nie podaję pokarmu jejecznego ani sera, choć przez wielu hodowców są one stasowane.

Witaminy, mikroelementy i składniki mineralne.

Są one niezbędne do niezakłóconego przebiegu przemiany materii. Ponieważ organizm nie jest w stanie ich sam wytworzyć, muszą być dostarczone z zewnątrz. Niedobór określonych witamin może mieć groźniejsze konsekwencje dla organizmu ptaka, jak niedobór pewnych środków odżywczych, które są zastępowane przez inne.
Stosuję zasadę, że dobry, zmieniany pokarm dostarcza dostatecznych ilości witamin. Tylko w określonych sytuacjach, jak choroba, zakup nowych papug i wykarmianie młodych, używam witamin pochodzenia farmaceutycznego. Mieszankę składników mineralnych i mikroelementów dodaję systematycznie do pokarmu.

Na koniec pragnę zauważyć, że oczywiście nie codzień jednakowo karmię. Nie chodzę też z kalkulatorem, aby zestawić składniki pokarmu moich papug. Podane liczby i procenty są jedynie schematami dla dwu różnych pór: lęgowej i spoczynkowej.
Aby stworzyć urozmaicenie pokarmu, przez tydzień nie podaję na przykład prawie wcale ziarna słonecznika, aby później podawać je w podwójnej ilości. Zmiany takie uważam za rzeczywiście ważne. Wyczucie w różnorodności używania dostępnego pokarmu stwarza hodowcy duże pole do działania. Przygotowanie urozmaiconego pokarmu zajmuje oczywiście odpowiednio więcej czasu. Na przykład długie godziny spędzam na zbieraniu szyszek, leśnych jagód i owoców. Z zasady hoduję niewiele par ptaków, aby móc wygospodarowany czas wykorzystać na jak najlepsze zajęcie się nimi. Wielu hodowców posiada o wiele więcej par ptaków, niekiedy w bardzo różnych gatunkach - od pawi poprzez papugi aż do drobnych owadożernych - i możliwości czasowe nie pozwalają im na dokładne zajęcie się swoimi podopiecznymi. Dlatego uważam, że w efekcie końcowym korzystniejsze jest, a i więcej radości sprawia posiadanie mniejszej liczby ptaków o podobnych wymaganiach.

Jerzy BÅ‚aszczyk

Artykuł został opublikowany (w dwóch częściach) w nr 4/1999 (maj) i 5/1999 (czerwiec) miesięcznika "Fauna&Flora".