Kiedy w poprzednim numerze "f&f" pisałem na temat lilianek, zastanawiałem się czy  gatunku tego nie należy opisywać wspólnie z innymi przedstawicielami rodzaju Neophema zwanymi łąkówkami. Doszedłem jednak do wniosku, że gatunek ten fizjologicznie i morfologicznie różni się nieco od pozostałych sześciu gatunków i wymaga osobnego opracowania. 

Do rodzaju Neophema (Salvadori, 1891) należy wraz z lilianką siedem gatunków niewielkich papug. Wszystkie zamieszkują południową część kontynentu australijskiego. W 1917 roku Mathews podzielił rodzaj Neophema na trzy grupy. Do pierwszej grupy należy jeden odmiennie ubarwiony gatunek, to znaczy LILIANKA - NEOPHEMA BOURII (Gould, 1841). Niektórzy cieszący się autorytetem ornitolodzy, wyodrębniają lilianki w odrębny rodzaj Neopsephotus. Obok różnic w ubarwieniu, koronnym dowodem na ich odrębność jest to, że nigdy nie krzyżują się z łąkówkami (jeszcze nikomu nie udało się uzyskać mieszańca międzygatunkowego). Pozostańmy jednak przy tradycyjnej systematyce. W skład grupy drugiej wchodzą cztery gatunki ubarwione zielono na górnej części ciała i zielono żółto na piersi i brzuchu. Na głowie mają niewielkie, niebieskie znaczenia.

ŁĄKÓWKA NIEBIESKOSKRZYDŁA - 
NEOPHEMA CHRYSOSTOMA 
(Kuhl, 1820)

U samców wierzch ciała ciemno-oliwkowo-zielony. Gardło i górna część piersi jasno-pastelowo-zielone. Dolna część piersi i brzuch żółte.

Niektóre ptaki mają na brzuchu pomarańczową plamę. Na czole u nasady dzioba poprzeczny, ultramarynowo niebieski pasek, w górnej części jasno niebiesko lamowany. Na krawędzi złożonego skrzydła ciemno niebieski pas szerokości 2 cm. Samice ubarwione podobnie do samców. Ptaki te przypominają łąkówki modrobrewe lecz mają szersze niebieskie pasy na skrzydłach. Długość ciała 205-220 mm.

Gatunek ten występuje w Nowej Południowej Walii, w Wiktorii, na południu Południowej Australii, a także na Tasmanii i na wyspie King. Łąkówki niebieskoskrzydłe żyją w lasach, w górach, na wybrzeżu morskim, a także w ogrodach i sadach, gdzie często przystępują do lęgów. Lubią przebywać w grupach i zdarza się, że na jednym drzewie gniazduje kilka par. Gniazda zakładają w dziuplach na wysokości od 6 do 30 m nad ziemią. Składają 4-6 jaj, 18 dnia wylęgają się pisklęta, które po 32 dniach opuszczają dziuplę. Pożywieniem są nasiona traw i innych bylin, kwiaty, owoce oraz owady i ich larwy.

ŁĄKÓWKA ŻÓŁTOBRZUCHA -
NEOPHEMA CHRYSOGASTER
(LATHAM, 1770)

Wierzch ciała samców jasno-trawiasto-zielony. Na czole poprzeczny niebieski pasek z jasno niebieską obwódką w górnej części. Gardło i pierś żółto-zielone. Dolna część brzucha jasno pomarańczowa. Obrzeże złożonego skrzydła jasno niebieskie. Samiczka nieco ciemniejsza. Niebieski pasek na czole bladszy bez jasno niebieskiej obwódki. Pomarańczowa plama na brzuchu mniej wyraźna. Długość ciała 200 mm. Występują na Tasmanii, w Południowej Australii, w Wiktorii, w Nowej Południowej Walii i na wyspie Kinga.

Ten rzadki gatunek związany jest z wybrzeżem morskim. Niekiedy w poszukiwaniu dziupli, zalatują w głąb lądu do 60 km od brzegu. Jednak po odbyciu lęgów wracają z młodymi ptakami na wybrzeże. Łąkówki żółtobrzuche najchętniej przebywają wśród traw i krzewów. Spotyka się je na piaszczystych wydmach i plażach. Żywią się nasionami traw, bylin i krzewów nadmorskich oraz owocami. O lęgach tego gatunku nie wiadomo zbyt wiele. Gniazda tych ptaków znajdowano w dziuplach na różnych wysokościach, na ziemi lub między skałkami nad brzegiem morza.

ŁĄKÓWKA SKALNA -
NEOPHEMA PETROPHILA
(GOULD, 1841)

Wierzch ciała obojga płci ciemno brązowo oliwkowy. Na czole niebieski pasek z jaśniejszymi obwódkami. Okolice oczu i policzki blado niebieskie. Gardło i pierś szaro oliwkowe, nieco ciemniejsze u samic. Brzuch żółty, niekiedy pomarańczowy. Krawędź złożonego skrzydła blado niebieska. Długość ptaków 215-230 mm. 

Gatunek ten występuje w południowej i południowo zachodniej Australii. Zamieszkuje wyłącznie wybrzeża morskie i okoliczne wysepki. Gniazda zakłada w rozpadlinach skalnych. Często gniazduje w bliskim sąsiedztwie mew. Czasami tworzy niewielkie kolonie gniazdujące. Samica znosi 4-6 jaj, które wysiaduje 18 dni. Młode opuszczają gniazdo po 38 dniach. Żywią się nasionami i owocami krzewów, trawą rosnącą między skałkami w pobliżu wody oraz nasionami pewnych sukulentów z rodzaju Mesembryanthemum.

ŁĄKÓWKA MODROBREWA -
NEOPHEMA ELEGANS
(GOULD, 1837)

Wierzch ciała złoto-oliwkowy. Gardło i pierś żółto-oliwkowe. Brzuch żółty z intensywnie żółtą lub pomarańczową plamą w okolicy nóg. Na czole poprzeczny, niebieski pasek z jasno niebieską obwódką. Krawędź złożonego skrzydła niebieska. Dymorfizm płciowy słabo zaznaczony. Samiec ma nieco większą głowę. Lotki czarne z niebieskim połyskiem. Lotki samic z brązowym nalotem. Długość ptaków 230 mm. Zamieszkują południowo zachodnią i południową wschodnią Australię. Chętnie przebywają w miejscach porośniętych trawą. Gniazdują w dziuplach. Samica składa 4-6 jaj, a po 18 dniach wylęgają się pisklęta. Młode opuszczają dziuplę po około 40 dniach. Łąkówki modrobrewe często przylatują w pobliże domostw i farm. Żerują przede wszystkim na ziemi. Głównym pokarmem są nasiona traw. W miejscach podmokłych żywią się nasionami roślin bagiennych. Chętnie zjadają rośliny uprawne, a tam gdzie uprawiają kończynę, nasion tych roślin są podstawowym pokarmem tego gatunku. 

Łąkówki niebieskoskrzydłe, żółtobrzuche i skalne hodowane są sporadycznie. Sądzę, że nie ma tych ptaków w Polskich hodowlach. Najczęściej hodowanym gatunkiem z tej grupy jest łąkówka modrobrewa i jej odmiany barwne. Nie jest jednak tak częsta jak dwa kolejne gatunki należące do grupy trzeciej. Gatunki te charakteryzują się wyraźnym dymorfizmem barwnym. Głowy samców błyszczą turkusowo lub kobaltowo. Czerwone plamy występują na skrzydłach i na piersi. 

ŁĄKÓWKA TURKUSOWA -
NEOPHEMA PULCHELLA
(SHAW, 1792)

Górna część ciała samca czysto zielona. Czoło, okolice oczu, policzki i gardło, turkusowa-niebieskie, wyraźnie błyszczące. Pierś żółto-zielona. Brzuch żółty, u niektórych osobników pomarańczowy. Krawędź złożonego skrzydła ciemno niebieska, nad którą znajduje się podłużna bordowo-czerwona plama. Środkowe cztery sterówki zielone z żółtymi obwódkami. Dziób szaro czarny, tęczówki brązowe, nogi szare. Samica nie ma tak wyraziście ubarwionej głowy. Pierś ma bardziej zieloną, a żółtą barwę na brzuchu mniej intensywną. Na skrzydłach brak bordowo-czerwonych plam. U niektórych samic występują w tych miejscach pojedyncze bordowe pióra. Na spodniej stronie skrzydła wyraźny, biały pasek, który nie występuje u samców. Młode ptaki ciemniejsze od dorosłych samic. U młodych samczyków zdecydowanie niebieskie głowy i bordowo-czerwone piórka na skrzydłach. Młode samiczki mają już wyraźny, biały pasek na spodniej stronie skrzydła.

Długość ptaków 200 mm. Łąkówki turkusowe wstępują  w południowo zachodniej Australii od środkowego Queenslandu po północną Wiktorię. Niewielka populacja obserwowana w Nowej Południowej Walii w okolicach Sydney. Lubią przebywać w lasach wśród drzew eukaliptusowych. Pokarm pobierają przeważnie z ziemi. Żywią się nasionami traw i innych bylin. Zjadają niektóre mchy, pączki oraz larwy owadów. Gniazdują zazwyczaj w dziuplach drzew eukaliptusowych do 20 m nad ziemią. Dziuple bywają głębokie do 1 metra. Wyścielone spróchniałym drewnem, czasami z dodatkiem aromatycznych liści. Znoszą 4-6 jaj. Po 19-21 dniach wylęgają się pisklęta pokryte białym puchem. Po miesiącu młode ptaki opuszczają gniazdo. 

Ze względu na piękne barwy, łąkówki turkusowe są bardzo lubiane i często hodowane. 

ŁĄKÓWKA WSPANIAŁA -
NEOPHEMA SPLENDIDA
(GOULD, 1840)

Górna część ciała samca zielona. Czoło, okolice oczu, policzki, boki głowy i gardło niebieskie - mocno błyszczące. Przednia część głowy, tzw. maska, ciemno kobaltowo-niebieska, płynnie przechodząca na boki głowy w błyszcząco turkusowy kolor. Pierś krwisto-czerwona, brzuch żółty. Krawędź złożonego skrzydła połyskliwie jasno niebieska. Środkowe sterówki ciemno zielone, boczne zielono-niebieskie z szerokimi, żółtymi obwódkami. Dziób szaro czarny, tęczówki brązowe, nogi jasno brązowo-szare. Samica bez czerwonej plamy na piersi. Wierzch ciała zielono-szary, pierś oliwkowo-zielona, głowa matowo-niebieska. Ptaki w młodocianym upierzeniu nieco ciemniejsze od samic. Po trzech miesiącach pojawiają się czerwone piórka na piersiach młodych samczyków. Po 6-7 miesiącach młode ptaki są przepierzone. Doskonale ubarwioną pierś uzyskują samce dopiero w drugim roku życia.

Gatunek ten występuje na rozległych, południowych terenach Australii. Lubi przebywać w niskich krzewach i wśród traw. Większą część dnia spędza na ziemi w poszukiwaniu nasion traw i innych niskich roślin, które są podstawowym pokarmem. Łąkówki wspaniałe nie lubią terenów podmokłych. Obserwowano je w miejscach bardzo odległych od jakichkolwiek zbiorników wodnych. Istnieje przypuszczenie, że w takich sytuacjach ptaki piją rosę, która rano występuje na wielu roślinach. Gniazdują w dziuplach na niskich drzewach i krzewach, głównie na eukaliptusowych i akacjach. Dziupla wyścielona jest spróchniałym drewnem. Samica składa 3-5 jaj, na których siedzi 20 dni. Pisklęta pokryte są biało-szarym puchem. Dziuplę opuszczają po około pięciu tygodniach. Po zakończeniu lęgów ptaki tworzą małe stadka po 10-15 sztuk.

Klejnot wśród łąkówek, tak można określić ten gatunek. Przepiękne, błyszczące barwy, niewielkie rozmiary (dł. 200mm) spowodowały, że ptaki te mają wielu zwolenników.

Chów i hodowla łąkówek na pozór jest łatwa. Trzeba jednak wziąć pod uwagę fakt, że ptaki te są dość delikatne. 

Tak jak wcześniej wspomniałem, najczęściej hodowanymi gatunkami są: łąkówka turkusowa, łąkówka wspaniała oraz lilianka, którą opisałem w poprzednim artykule. Nieco rzadziej hodowana jest łąkówka modrobrewa. Papugi te sprowadzono po raz pierwszy do Europy, do Londyńskiego ogrodu zoologicznego. Łąkówkę turkusową w 1850 r., łąkówkę wspaniałą w 1871r., a łąkówkę modrobrewą w 1862 r.

Idealnymi pomieszczeniami do hodowli tych papug są woliery ogrodowe. Ptaki czują się w nich znakomicie. Swoje łąkówki wpuszczam do wolier podczas ładnej, słonecznej pogody w połowie maja, gdzie przebywają do końca października. W tym czasie odchowują pisklęta z dwóch lęgów. Zauważyłem, że łąkówki turkusowe i wspaniałe uwielbiają słońce. Często siadają w najbardziej nasłonecznionych miejscach, rozpościerając skrzydła. Lilianki natomiast preferują miejsca zacienione. Woliery wyposażone są w budki lęgowe o wymiarach dna 17x17 cm i wysokości 15cm. W górnej części budki jest otwór wejściowy o średnicy 5-7cm. Dno budki wyścielone jest wiórkami drewnianymi z dodatkiem wilgotnego torfu (3 części wiórków, 1 część torfu). W okresie lęgowym w wolierze może być tylko jedna para papug. Jednak w tym czasie znoszą dobrze towarzystwo drobnych łuszczaków, gołąbków, słowików, itp. Poza okresem lęgowym w jednej wolierze, czy też klatce może przebywać więcej łąkówek. Można je łączyć z innymi gatunkami małych i średnich papug poza nierozłączkami. Łąkówki nadają się doskonale do hodowli klatkowej w mieszkaniu. Nie krzyczą tek jak wiele innych gatunków papug. Są niewielkie i pięknie ubarwione. Klatka powinna być w miarę możliwości jak największa. Uważam, że wymiary klatki 100x40x50 cm (dł.szer.wys), to niezbędne miniumu dla parki tych ptaków. W warunkach pokojowych łakówki przystępują do lęgów w każdej porze roku, najlepiej jednak rozpocząć ich lęgi w połowie marca. W tym czasie przy sprzyjającej pogodzie, zaczynają pojawiać się w gruncie młode pędy mniszka lekarskiego (Taraxacum officinale) oraz gwiazdnicy (Stellaria media). Świeża zielenina wpływa bardzo korzystnie na kondycję ptaków. Zbieramy ją z dala od miejsca uczęszczanego przez samochody. Listki powinny być jędrne, czyste i suche. Zaczynamy podawać skiełkowane ziarno, odrobinę pokarmu jajecznego oraz marchew tartą. Gotowa do lęgów samica wchodzi do budki i formuje gniazdo. Podczas tej czynności wyrzuca część podłoża na zewnątrz. Samiec tokuje i często karmi samicę. 

Samiczki najczęściej znoszą od 4 do 6 jaj, niekiedy więcej. Jajka składane są w godzinach rannych, co drugi dzień. W trakcie wysiadywania należy ograniczyć do minimum pokarm jajeczny. Po 18-21 dniach wylęgają się pisklęta. W tym momencie pokarm jajeczny jest niezbędny. Młode ptaki obrączkujemy w 8-12 dniu życia. Od troskliwości karmiącej pary rodzicielskiej uzależniony jest stopień rozwojowy piskląt. Dla wszystkich gatunków z rodzaju Neophema stosujemy obrączki o średnicy wewnętrznej 4 mm. Kontrolę gniazda łąkówki znoszą dobrze. Kiedy młode ptaki są opierzone, a budko mocno zanieczyszczona, możemy bez obaw ją wyczyścić, wsypując świeże podłoże gniazdowe. Gdy młode łąkówki wylecą z gniazda, co ma miejsce w 32-40 dniu po wylęgu, nadal karmione są przez rodziców, a szczególnie przez samca. W tym momencie należy gniazdo dobrze wyczyścić, całą budkę wyparzyć wrzątkiem i wsypać świeży substrat gniazdowy. Po 14-18 dniach od chwili wyjścia z gniazda, młode są samodzielne i należy je przenieść do innej klatki lub woliery. Para rodzicielska przystępuje z reguły do kolejnego składania jaj. Nie należy eksploatować ptaków nadmierną ilością lęgów. Dwa gniazdowania w roku, to optymalna ilość. Trzy lęgi to maksimum. 

Łąkówki karmimy prosem, kanarem, prosem senegalskim, włośnicą, nasionami innych traw, babki zwyczajnej, tasznika, mniszka czy skiełkowaną pszenicą. Ziarna oleiste nie wchodzą w skład diety w naturalnym środowisku. Dlatego słonecznik podajemy rzadko i w minimalnych ilościach, np. 3-5 ziarenek na ptaka, raz ewentualnie dwa razy w tygodniu. Odrobinę maku możemy dodać do pokarmu jajecznego. Ponadto podajemy marchew tartą, zieleninę i owoce. Korzystnie jest podawać młode gałązki drzew owocowych. Nie zapominajmy o czystym piasku, który niezbędny jest do trawienia. Łąkówki powinny mieć do dyspozycji różne mineralia, np. grity, czy kamień mineralny, tzw. "Pickstein". Raz w tygodniu podajemy w wodzie dopicia komplet witamin i aminokwasów, np. Aminosol.

Ubarwienie łąkówek, które opisałem wcześniej dotyczy form nominalnych, tzn. takich jakie występują w środowisku naturalnym. Po wielu latach hodowli pojawiły się różne odmiany barwne. Odmiany te, to mutacje lub kontrolowanie krzyżówki mutantów uzyskane przez wieloletnie utrwalanie pożądanych genotypów i fenotypów.

W ostatnich latach stały się swego rodzaju hitem łąkówki turkusowe czerwonopierśne występujące w zielonej i żółtej barwie. Jak wynika z artykułu Marka Orela "Mutacje łąkówki zielonej" - "f&f" nr 1/2000, odmiana ta jest najprawdopodobniej mieszańcem międzygatunkowym łąkówki turkusowej z czerwonym brzuchem z łąkówka wspaniałą. Dotychczas twierdzono, że takie kojarzenia dają bezpłodne potomstwo. Okazało się, że 15% ptaków pochodzących z takiej krzyżówki jest płodnych. Użyto ich do dalszych kojarzeń z łąkówką turkusową co dało olśniewający efekt. Ptaki tej odmiany są przepiękne i swą urodą przewyższają nawet łąkówki wspaniałe. Należy jeszcze dodać, że wszelkie inne cechy jak głos, zachowanie, itp. są typowe dla łąkówki turkusowej.

Znana mi odmiany barwne łąkówek:

Łąkówki modrobrewe - cynamonowe, szeki, lutino

Łąkówki turkusowe - czerwonobrzucha, żółta, żółta czerwonobrzucha, szek, czerwonopierśna zielona i żółta, izalelowata, płowa, pastelowo-niebieska, oliwkowa, złoto-żółta, opalinowa, szeki recesywne i szeki, u których cecha ta związana jest z płcią, rubino.

Łąkówki wspaniałe - czerwonobrzuche, szeki (dominujące), szeki recesywne, pastelowa, pastelowo-niebieska (apricot), niebieska (biało-pierśna), jasnoniebieskie, cynamonowa, izabelowata, złoto-żółta, pastelowo-cynamonowa, pastelowo-niebieska-cynamonowa, pastelowo-izabelowata, pastelowo-niebiesko-izabelowata, niebiesko-izabelowata, niebiesko-izabelowata, srebrzysta, płowa, lutino (recesywna), lutino, u których cecha ta związana jest z płcią, kremowa, kremowa ino, ciemnozielona, białoskrzydła, rubino.

W każdym z gatunków istnieją jeszcze inne, rzadkie, nieopisane mutacje.

 Andrzej Jarosz

Artykuł został opublikowany w nr 3/2001 (marzec) miesięcznika "Fauna&Flora".