W wielu kręgach hodowców papug, istnieje pogląd, że Psittaciformes należy rozmnażać w parach. Takie przekonanie tylko częściowo znajduje swoje uzasadnienie. Pierwszym powodem do przyjęcia tej metody jest racjonalny chów. Jest to szczególnie ważne przy prowadzeniu czystych linii hodowlanych i utrwaleniu nowych mutacji barwnych. Drugą racją jest biologia konkretnego gatunku. Są papugi, które przez całe swoje życie żyją wyłącznie w parkach, jednak występują też takie, które preferują życie w stadzie z okresem lęgowym włącznie. Dokładne zapoznanie się z biologią danego gatunku umożliwia podejmowanie prób hodowli w grupach jednogatunkowych. Moje doświadczenie w obcowaniu z papugami skłania mnie do pełnego aprobowania i polecania systemu stadnego, a omawiany w tym artykule przykład nierozłączki czarnogłowej pokazuje jakie przynosi on w praktyce korzyści.

Biologia

Rodzaj Agapornis obejmuje 9 gatunków, z których najbardziej wdzięcznym obiektem hodowlanym jest nierozłączka czarnogłowa (Agapornis personata), popularnie zwana czarnogłówką lub personatą. Jej głos nie jest tak przenikliwy jak innych nierozłączek, a usposobienie zdecydowanie łagodniejsze. Gatunek ten zamieszkuje przygraniczne obszary Kenii i Tanzanii. Jest to typowy ptak stadny. Stada czarnogłówki liczą zazwyczaj kilkadziesiąt sztuk. W okresie lęgowym ptaki pozostają nadal w grupach i gniazdują w koloniach. Zajmują głównie głębokie i wilgotne dziuple baobabów. W dziuplach samce budują z przynoszonych w dziobie gałązek i łodyg traw gniazda w kształcie kuli. Zwyczaj ten jest raczej rzadkością u papug. Normalny lęg składa się z 5-7 jaj o czysto białej barwie. jaja wysiaduje samica, a samiec czuwa w pobliżu. Młode są karmione przez oboje rodziców i opuszczają gniazdo po ok. 5 tygodniach.

Pomieszczenia hodowlane

Przy systemie stadnym jedynym pomieszczeniem hodowlanym jest odpowiednio duża woliera. Dla czarnogłówek najlepsza jest woliera ogrodowa. Na jedną parę powinno przypadać ok. 1,5 m2 woliery o wysokości 2m. Pomieszczenie musi mieć część zadaszoną i osłoniętą od wiatru. Na podłodze umieszczamy sterty gałęzi i pnie drzew, które zostają wykorzystane do schronienia się przez słabsze sztuki i wylatujące młode. W części zadaszonej na podłodze ustawiamy płytki basenik do kąpieli i pojemnik na karmę. Żerdki zakładamy wysoko i niezbyt gęsto, aby umożliwić ptakom maksymalnie długi przelot.

Obsadzenie woliery

Dobrze przezimowane ptaki wpuszczamy do woliery równocześnie ok. 15 kwietnia. Wskazane jest zabezpieczenie przed zimnymi jeszcze nocami. W tym celu na konstrukcję ptaszarni naciągamy folię. Zdejmujemy ją, gdy się ostatecznie ociepli, a powtórnie zakładamy ją w październiku. Dzięki temu prostemu zabiegowi nasze czarnogłówki pozostają na powietrzu ok. 7 miesięcy. Lokując ptaki w wolierze pamiętajmy o kilku zasadach: wspominanym już metrażu na jedną parkę, o minimalnej liczbie nierozłączek w komponowanym stadzie, jaką jest 6 sztuk. Nigdy w wolierze nie mogą przebywać tylko 2 pary ptaków, gdyż zawsze jedna będzie chciała dominować nad drugą. A to może skończyć się tragicznie. Hodowca musi pamiętać również o tym, że po obsadzeniu woliery nie wolno wprowadzać nowych osobników. Zazwyczaj nie zostają one zaakceptowane przez stado i są prześladowane aż do uśmiercenia.
Przez kilkanaście dni ptaki zapoznają się z terenem i powoli zaczynają dobierać się w pary. Można to zaobserwować podczas spoczynku nierozłączek. Ewidentnie skojarzone pary będą nocowały osobno z dala od pozostałych członków stada. Zjawisko to zostanie spotęgowane po zawieszeniu budek lęgowych na początku maja.

Prowadzenie lęgów

Nierozłączkom czarnogłowym podkładamy budki lęgowe typu wertykalnego o wymiarach 17x17x25 cm (dł.szer.wys.) z otworem wejściowym o średnicy 5-7cm. Na dno wysypujemy wilgotny torf wymieszany z trocinami. Zawsze przygotowujemy 2-3 budki więcej niż jest obsadzonych par i zawieszamy je na jednej wysokości w części zadaszonej woliery. Obok każdej budki mocujemy drewniane przegrody, które uniemożliwiają przelot z jednego domku lęgowego na drugi. Poprzez to pozwolimy poszczególnym parom wytworzyć własny rewir. Jest to bardzo ważne do spokojnego przebiegu lęgów. Jako materiał pod budowę gniazda podaję świeże gałązki wierzby, brzozy lub drzew owocowych. Materiał gniazdowy musi być w ciągłej dyspozycji przez cały czas trwania lęgów. Samice często wymieniają gałązki, aby zwiększyć wilgotność w gnieździe, która u nierozłączek powinna wynosić ponad 90%. Czas budowy gniazda wynosi ok. kilkunastu dni i przed jej zakończeniem następuje parzenie się ptaków. Sam akt jest bardzo widowiskowy i trwa nawet kilka minut. Po upływie ok. tygodnia od pierwszych kopulacji samice zaczynają znosić jaja. Po złożeniu 2-3 sztuk, rozpoczyna się wysiadywanie. Pierwsze młode zaczynają się kluć po ok. 23 dniach inkubacji. Samiec zaczyna włączać się w obowiązki rodzicielskie gdy pisklęta mają kilka dni życia.
W okresie składania jaj w mojej hodowli, praktykuję podawanie do picia rozpuszczonego wapna. Tabletkę calcium przeznaczam na 5 szklanek wody. Poprzez to samice szybko uzupełniają zasoby zubożone wytwarzaniem jaj w organizmie.
W czasie wychowu młodych obok standardowej mieszanki dla nierozłączek podaję karmę miękką. Sporządza się ją z gotowanego ryżu, niewielkiej ilości gotowanych jaj kurzych i kaszy kukurydzianej. Karmę miękką wykładam 2 razy dziennie w godz. 7.00 i 18.00. Oprócz tego w żywieniu stosuję skiełkowaną pszenicę. Z zielonek rdest ptasi i mniszek lekarski. Raz na kilka dni warto podać naręcz ziół i traw zebranych w miejscach nieskażonych, co sprawia nierozłączkom wielką radość, uzupełniając ich dietę. Wodę pitną raz na tydzień wzbogacam witaminą C w płynie - kilkanaście kropli na 1 litr wody.
Przy systemie stadnym bardzo trudno jest ustalić pochodzenie młodych ptaków. Bez wątpienia jest to najpoważniejszy mankament tego sposobu chowu. Dlatego zachęcam do obrączkowania ptaków (obrączka nr 4,5). Obrączkowanie młodych nierozłączek przeprowadza się w 5-7 dniu po wylęgu. Dokonujemy tego zabiegu najlepiej rano, gdy dorosłe osobniki są zajęte żerowaniem. Wylatująca młodzież z reguły przez 2-3 tygodnie jest dokarmiana przez samca, gdy w tym czasie samica jest zajęta składaniem kolejnego lęgu. Młode nierozłączki mogą pozostawać do końca sezonu lęgowego z rodzicami lub można je przenieść do innego pomieszczenia. Są łatwe do rozpoznania z powodu mniejszej wielkości i matowego ubarwienia.

Wnioski

W przypadku nierozłączki czarnogłowej system stadny zapewnia ptakom tryb życia, który jest najbardziej zbliżony do naturalnego.

Nierozłaczki dobierają się w pary same, co przy braku wyraźnego dymorfizmu płciowego jest nie lada kłopotem. Utworzono pary są silne i trwałe.

U ptaków wzrasta poziom tzw. dzielności lęgowej. Od jednej parki w sezonie można spodziewać się dwóch, trzech lęgów, o łącznej sumie odchowu dochodzącej do kilkunastu sztuk. Przy chowie klatkowym takie wyniki są bardzo trudne do osiągnięcia.

Młode z chowu wolierowego są zdrowe i dobrze wyrośnięte.

Trzymanie nierozłączek na powietrzu w wolierze hartuje je i dobrze przygotowuje do okresu spoczynku. Poprzez jesienne obniżanie się temperatury i stopniowo skracający się dzień następuje łagodne wyciszenie aktywności rozrodczej.

Robert P. Sobecki

Artykuł został opublikowany w nr 7/1999 (sierpień) miesięcznika "Fauna&Flora".