Paw uznawany jest za najstarszego ptaka ozdobnego. Od ponad 3 tyś. lat występuje w krajach kultury śródziemnomorskiej. Został on udomowiony ze względu na swą dekoracyjność. Powód ten w historii udomowiania zwierząt należy do rzadkości, ponieważ wydawać by się mogło, że w tych odległych czasach szukano całkiem innego pożytku jaki mogły dać oswojone i udomowione zwierzęta. Wprawdzie na niektórych terenach jedzono mięso pawi, usiłując traktować je jako luksusowe, ale jest ono niesmaczne, twarde i łykowate. Podobnie jak mięso łabędzi, nie nadaje się do jedzenia i nawet ludzie lubiący osobliwe dania, zaprzestali interesować się pawiem jako ptakiem nadającym się do konsumpcji. Paw był trzymany głównie jako ptak ozdobny i luksusowy. Hodowano go na dworach królewskich i w ogrodach pałacowych. Trzymali go faraonowie Egiptu, był też cenionym podarunkiem dla różnych dostojników i traktowany jako część danin. Znane są dwa dzikie gatunki pawi: paw indyjski i paw złocisty zamieszkujący lasy Sumatry, Indonezji i Jawy, różniący się od indyjskiego koroną piór o w pełni wykształconych chorągiewkach. Jego ubarwienie jest bardziej zielone, a pióra mienią się barwą starego złota. Przypuszcza się, że indyjskie pawie musiały być udomowione dosyć wcześnie, ponieważ stanowiły część danin wysyłanych do indyjskich książąt dla Tiglatpilesara VI. W czasie podbojów Aleksandra Wielkiego pawie dotarły do Grecji, a później Rzymu. Z Włoch dotarły do Francji, Niemiec, Anglii. Jednak przez setki lat stanowiły tam jeszcze rzadkość. W Europie Środkowej pawie stały się ptakami popularnymi i ulubionymi, jako ozdoba parków i ogrodów. Okazało się, że doskonale znoszą klimat europejski i nie są trudne w hodowli. Ten bajecznie kolorowy ptak był też bardzo popularny w Polsce, zwłaszcza kiedy istniały pałace i dwory otoczone dużymi parkami i ogrodami. Zawsze szczególnie były cenione pawie pióra, używane jako element dekoracyjny, m.in. do strojów ludowych (stroje krakowskie). Wiele osób lubi piękne pióra pawie umieszczone w wazonach, a niektórzy tworzą ciekawe kompozycje z pawich piór i suszonych kwiatów. Niestety w dzisiejszych czasach nie ma już pięknych parków i ogrodów, a w nich spacerujących pawi. Może wraz nową modą na mieszkanie na wsi i posiadanie większych terenów zielonych, wrócą też i te piękne ptaki.

Ojczyzną pawia zwyczajnego są Indie i Cejlon. Dzikie pawie żyją w gąszczu dżungli, na terenach pagórkowatych; grupie kilku samic przewodzi jeden samiec. Należą do największych kuraków Starego Świata. Kogut posiada wspaniały długi tren. Ma on silnie wydłużone, sztywne pióra górnej okrywy. Każde pióro jest zakończone charakterystycznym barwnym "oczkiem". W czasie godów paw rozkłada swój ogon w okazały wachlarz i unosi go do góry. Kiedy tańczy przed niepozorną samicą z tak uniesionym wachlarzem, promienie słońca dodają piórom ptaka szczególnego uroku. Właściwy ogon pawia jest o wiele krótszy, płaski i składa się z dwudziestu stopniowo wydłużonych sterówek. Obie płcie posiadają na czubku głowy delikatną koronkę złożoną z różnobarwnych piórek.

Dzikie pawie żerują wczesnym rankiem i przed zachodem słońca. Wypoczywają w czasie gorących godzin popołudniowych, wylatując na wysokie drzewa, gdzie wśród konarów znajdują cień, czasem zwyczajem wszystkich kuraków biorą kąpiele piaskowe. Na drzewach też nocują i mając swoje ulubione miejsce stale na nie wracają. Dzikie pawie są ptakami bardzo ostrożnymi i płochliwymi. Przy najmniejszej oznace niebezpieczeństwa uciekają "na piechotę" w głąb gęstwiny leśnej. Potrafią biec bardzo szybko i niemal bezszelestnie znikać w dżungli. Skrzydeł używają tylko w największej potrzebie i wtedy, gdy chcą wylecieć na drzewo. Lot ich jest szybki i głośny, ponieważ te duże i ciężkie ptaki lecąc nieprzerwanie uderzają skrzydłami.

Pawie są odporne i łatwe w hodowli. Nie wymagają specjalnego żywienia, zazwyczaj wystarcza im ten sam rodzaj pożywienia, jakie zjada drób z dodatkiem miękkiego pokarmu treściwego i siekanej zieleniny. Przyjmuje się, że pawiom podaje się ziarno zbóż, parowane ziemniaki z otrębami, chleb i dużo przeróżnych posiekanych zielonych części roślin. Młode pawie karmi się dodatkowo drobnym granulatem przeznaczonym dla indyków, dodając biały twaróg, jajka gotowane, trochę mielonego mięsa, proso, czasem larwy much. Dorosłe pawie, które mogą chodzić wolno po dużym terenie, same wyszukują sobie pokarm i dodatkowo wystarczy podać im trochę pożywienia treściwego. Pawie rosną i rozwijają się wolno i w wieku 6 miesięcy nie są jeszcze całkowicie wyrośnięte. Pełny wzrost osiągają dopiero pod koniec pierwszego roku życia. Młode samice zaczynają składać jaja w drugim roku życia, a młode samce otrzymują swój charakterystyczny tren dopiero w trzecim roku życia. Pawie trzymane w pomieszczeniach powinny mieć dużo przestrzeni chociażby ze względu na długi ogon koguta. Można uznać, że woliera 3x3x3m, może być wystarczająca. Grzędy należy umieścić na wysokości 1,45m. Jeżeli woliery są jeszcze większe (zazwyczaj w ZOO), pawie same wybierają sobie konary rosnących tam drzew na sypialnie i śpią na nich nawet w zimie. Woliera pawia musi mieć dach chroniący ptaki przed deszczem i dwie ściany chroniące przed przeciągami. Wolno chodzące pawie w mniejszych ogrodach mogą być uciążliwe, ponieważ zjadają młode pędy i kwiaty, a zażywając często kąpieli piaskowych niszczą korzenie roślin. Mogą też okazać się uciążliwe dla sąsiadów ze względu na swój donośny głos, przez który mówi się też czasem o pawiach, że "paw ma wygląd anielski, a głos diabelski". Pawie krzyczą z różnych powodów. Kiedy siedzą na wysokich drzewach, donośnym krzykiem sygnalizują zbliżanie się kogoś obcego lub gdy są zaskoczone jakimś wydarzeniem. Niektórzy uważają, że głos pawia oznacza zbliżający się deszcz. Pawie bardzo przywiązują się do terenu, poznają opiekunów i w zasadzie są ptakami łagodnymi i towarzyskimi. Koguty nie toczą groźnych walk pomiędzy sobą i nie atakują ptactwa domowego. Na podwórku mogą być trzymane z drobiem, tym bardziej, że ich żywienie jest podobne. Szkoda, że hodowle pawi u nas nie są obecnie zbyt popularne. Można by je hodować dla przyjemności, a także mieć dochód sprzedając ich piękne pióra. Wspaniałe te ptaki mogłyby upiększyć nasze parki i duże ogrody.

Hanna i Antoni Gucwińscy

Artykuł został opublikowany ( w 2 częściach) w nr 4/1999 i 5/1999 miesięcznika "Fauna&Flora".