Tukany - południowoamerykańskie miękkojady


	Sprzedam - Kupię - Zamienię - Akcesoria - Inne - Kontakt

Witamy w serwisie Ptaki Egzotyczne on-line | www.ptakiegzotyczne.net | Wt. 25.III.2025 r. | Serwis istnieje od 2000 roku

	Menu
	- strona główna - ogłoszenia - artykuły - ptaki w hodowli - literatura - download - facebook - CITES - tarnowska giełda - MSHKiPE - różne - redakcja

	Reklama

Tukany - południowoamerykańskie miękkojady

Ryc. 1. Tukan toko - największy z tukanów, fot. J. Ingels, http://www1.nhl.nl/~ribot/english/rato_ng.htm

Wspaniałe ubarwienie oraz dużych rozmiarów, bajecznie kolorowy dziób sprawia, że tukany są jednymi z najbardziej niezwykłych i fascynujących ptaków. Odznaczają się bardzo żywym temperamentem, są ciekawskie, towarzyskie, a przy tym bardzo inteligentne (podobnie jak papugi można je wiele nauczyć, ale z wyjątkiem mowy ludzkiej). W artykule tym chciałbym przybliżyć potencjalnym nabywcom i miłośnikom tych ptaków pewne zagadnienia związane z ich pielęgnacją, chorobami i rozmnażaniem.

Pomimo swojej wielkości dziób tukanów, ze względu na przestrzenie wypełnione powietrzem, jest w rzeczywistości bardzo lekki. W swojej wewnętrznej budowie przypomina plaster miodu. Chociaż specyficzna funkcja dzioba nie została jeszcze dogłębnie poznana, to wielu badaczy wskazuje na dużą jego rolę w procesie porozumiewania się ptaków. Tukany oraz ich mniejsi kuzyni - tukaniki i ptaki z rodzaju Pteroglossus (arakari) należą do rodziny Ramphastidae (tworzy ją około 40 gatunków). Ich ojczyzną jest Ameryka Południowa (od deszczowych lasów w Brazylii po położone ponad 2000 m npm lasy Kolumbii, Ekwadoru i Peru). Podobnie jak dzięcioły i papugi ptaki te mają dwa palce wystawione w przód i dwa w tył. Latają niechętnie, skacząc zwykle z gałęzi na gałąź w wysokich partiach drzew.

Coraz więcej osób prywatnych pragnie posiadać je w swoich domach i wolierach. Jednakże ceny tukanów są bardzo wysokie. W USA za niektóre gatunki trzeba zapłacić nawet kilka tysięcy USD. Małe tukaniki i arakari są o wiele tańsze. Z polskich hodowców, którzy rozprowadzają miękkojady, w tym również tukany można polecić pana Sebastiana Łęczyńskiego z Częstochowy.

Pielęgnacja i behawioryzm

W celach czysto towarzyskich kupowane są najczęściej pojedyncze, młode osobniki, które zostały ręcznie wykarmione. Takie ptaki bardzo przywiązują się do swego opiekuna i swym zachowaniem bardzo przypominają papugi (np. siadają mu na ramieniu). Można je trzymać w dużych klatkach, które należy szczelnie osłonić (do 1/3-1/2 wysokości) np. szybkami czy przezroczystą pleksą, gdyż tukany bardzo śmiecą. Wielu hodowców odradza podcinanie ptakom skrzydeł, gdyż w przeciwieństwie do np. papug, nie używają one dzioba do wspinania się, stąd przebywając poza klatką mogą mieć spore trudności z poruszaniem się.

Tukany mogą być trzymane nie tylko w domu, ale również w wolierach zewnętrznych. Pomieszczenia te muszą być dobrze osłonięte (najczęściej z trzech stron) od wiatru i deszczu i posiadać część zadaszoną, w której zainstalowane jest ogrzewanie (np. podłogowe czy za pomocą lamp). Bardzo pięknie ptaki prezentują się w oszklonych wolierach z mnóstwem zielonych krzewów (zarówno liściastych, jak i iglaków), których zupełnie nie niszczą. Hodowca może zatem dowolnie urządzać ich wnętrza wykorzystując oprócz zieleni, także kompozycje skalne, a nawet małe wodospady. Ze względu na płynne odchody dobrze jest wysypać podłogę piaskiem zmieszanym z torfem. Tukany bardzo chętnie zażywają kąpieli w kuwecie z czystą wodą. Są dość odporne i dobrze znoszą zarówno nocne spadki temperatury w okolicach zera, jak i ponad 30-stostopniowe upały. Jednakże do takich warunków środowiskowych ptaki muszą być stopniowo przyzwyczajane. W zimie część zadaszona powinna być ogrzewana, gdyż łatwo dochodzi u nich do odmrożenia palców. Śpią w bardzo charakterystyczny sposób. Odwracają wtedy głowę do tyłu i kładą dziób wzdłuż grzbietu, a następnie przykrywają go (oraz głowę) swoim ogonem. Wyglądają wtedy jak opierzone kule. Prawidłowo pielęgnowane tukany mogą dożyć w niewoli kilkunastu lat.

Owocożerni smakosze

Ptaki z rodziny Ramphastidae są owocożerne. Owoce powinny stanowić około 50 % ich diety. Jedzą także owady, zwłaszcza w okresie lęgowym. W naturze zdarza się, że upolują jaszczurkę, pająka czy splądrują gniazdo innych ptaków zjadając ich pisklęta lub jaja. Udział nasion w ich jadłospisie jest niewielki, gdyż przewód pokarmowy tukanów nie jest przystosowany do ich wydajnego trawienia. Ptaki muszą codziennie otrzymywać owoce w postaci świeżej. Jest to o tyle ważne, że dla potrzeb swojego organizmu czerpią one wodę przede wszystkim właśnie z nich. Pomimo to zawsze muszą mieć stały dostęp do czystej, świeżej wody do picia. Niemal wszystkie rodzaje owoców (w tym dzikie, jak np. jarzębina, czarny bez itp.) mogą być użyte w żywieniu tukanów. Trawią one owoce znacznie szybciej niż inne ptaki i dlatego karma taka musi być podawana w odpowiednich proporcjach i odstępach czasu. Hodowcy amerykańscy układając dzienną dawkę pokarmową wykorzystują głównie papaję lub melony (70 %), banany (20 %), grejfruty (5 %) i jagody (5 %). W Polsce ze względu na odmienne warunki klimatyczne żywienie tukanów jest nieco inne. Praktycznie ptakom podaje się wszelkie dostępne na rynku owoce (jabłka, gruszki, namoczone rodzynki, winogrona, banany, wiśnie, itp. Jednakże owoce zawierające dużo kwasu askrobinowego (pomarańcze, cytryny czy limonki) powinny być podawane tylko w niewielkich ilościach ze względu na działanie sprzyjające wchłanianiu żelaza w organizmie, co jest szczególnie niebezpieczne dla zdrowia tukanów. Wielokrotnie zresztą ptaki zupełnie ignorują cytrusy wiedzione najwyraźniej jakimś instynktem. Resztki trzeba natychmiast usuwać, gdyż nie zjedzone szybko ulegają zepsuciu, co grozi groźnym dla życia zatruciem organizmu. Oprócz owoców w ich diecie nie może zabraknąć karmy białkowej, zawsze jednak o niskiej zawartości żelaza. Skarmiane są tu najczęściej gotowe granulaty dla miękkojadów (niestety w Polsce są dostępne wciąż tylko w nielicznych sklepach zoologicznych i dość drogie), a także biały twaróg i mieszanka jajeczna. Oglądałem karmienie tukanów u p. Łęczyńskiego i widziałem jak podawał im on również dorosłe myszy i młode szczury. Przed połknięciem ptaki w charakterystyczny sposób podrzucały je kilkakrotnie do góry i powoli miażdżyły. Wielu hodowców przestrzega przed podawaniem tukanom suplementów mineralno-witaminowych, co może doprowadzić do upośledzenia metabolizmu (np. kwasu moczowego) i śmierci. Ptaki te są bardzo wrażliwe na zatrucia środkami ochrony roślin, chemikaliami czy nawozami sztucznymi. Niebezpieczne dla ich zdrowia są również trujące rośliny oraz wszelkie przedmioty, które mogą zostać przez nie połknięte (szklane lub plastikowe kulki czy kawałki szkła). Także myszy zatrute trutką na gryzonie oraz ślimaki, które ją spożyły mogą okazać się zabójcze w przypadku zjedzenia ich przez ptaki.

Obecnie w USA prowadzone są ciekawe badania nad potwierdzeniem hipotezy, jakoby podawanie tukanom do picia herbaty znacznie redukowało absorpcję biologicznie dostępnego żelaza zawartego w pokarmie. Teina występująca w płynie wiąże bowiem ten pierwiastek w niestrawne dla organizmu kompleksy.

Hemochromatoza - choroba tukanów

Choroba ta występuje zwłaszcza u miękkojadów. Literatura podaje, że przedstawiciele rodziny Ramphastidae częściej niż jakiejkolwiek inne ptaki są narażone na nagłą śmierć spowodowaną tym schorzeniem. Bywa, że ptak z dnia na dzień staje się osowiały, traci apetyt i pada w przeciągu 24 godzin. Hemochromatoza wynika z genetycznej predyspozycji organizmu do nadmiernego wchłaniania w jelitach żelaza zawartego w karmie. Prowadzi to do odkładania się tego pierwiastka w narządach wewnętrznych, a zwłaszcza w wątrobie. Z chwilą gdy poziom jego kumulacji przekroczy próg tolerancji, ptak nagle pada z powodu silnego zatrucia organizmu. Normalnie żelazo jest niezbędne do produkcji m.in. hemoglobiny krwi (odpowiada za transport tlenu w ustroju), a jego niedobór prowadzi do niedokrwistości. Niestety w większości wypadków choroba zostaje zdiagnozowana w wyniku badania pośmiertnego. Jedyną zaś metodą przyżyciową jej wykrycia jest biopsja wątroby. W przypadku stwierdzenia hemochromatozy leczeniem z wyboru jest upuszczanie krwi, które powinien przeprowadzać jedynie doświadczony lekarz weterynarii. Zapobieganie chorobie polega na stosowaniu diety ubogiej w żelazo. Należy również zwracać szczególną uwagę na skład niektórych karm i odrzucać wszystkie te, które zawierają glikol propylenowy oraz żelazo w ilości powyżej 120 ppm (mg/kg).

Tukany są również podatne na pasożyty wewnętrzne, które mogą uszkadzać ich system pokarmowy. Bardzo ważne zatem jest ich regularne odrobaczanie. W tym celu, jeszcze przed nabyciem ptaka należy rozejrzeć się za lecznicą weterynaryjną, w której przyjmuje specjalista od chorób ptaków.

Rozmnażanie - cel sam w sobie

Niektórzy amerykańscy hodowcy twierdzą, że rozród tukanów wcale nie jest aż tak bardzo trudny, jak się powszechnie uważa. W Europie natomiast niepodzielnie panuje opinia o jego znacznej komplikacji. Tukany przystępują do lęgów tylko raz w roku. Niemal u wszystkich gatunków dymorfizm płciowy praktycznie nie istnieje. Płeć ptaków można ustalić jedynie na podstawie badania DNA (np. krwi lub pióra) lub wziernikując otwór płciowy. Zestawianie pary hodowlanej nie jest łatwe, gdyż ptaki te mają naturę samotników i często okazują agresję nawet wobec przedstawicieli własnego gatunku. Gdy jednak się to uda dobraną parę należy przenieść do obszernej woliery. Jako miejsce do gniazdowania tukany wybierają najróżniejsze dziuple. Najlepsze są naturalne, duże i wydrążone w środku (na głębokość 1,5-2 m) pnie. Stosowane są także drewniane beczki, a w ostateczności duże, drewniane budki. Wyściółkę gniazda stanowią jedynie trociny. Wszystkie gatunki rodziny Ramphastidae składają czysto białe jaja w ilości przeciętnie 2-4 szt. U tukanów okres ich wysiadywania wynosi 16-20 dni. Pisklęta są typowymi gniazdownikami - wykluwają się nagie, ślepe i bezradne. Początkowo wcale nie przypominają osobników dorosłych, ich rozwój przebiega dość powolnie (oczy otwierają im się dopiero po około 3 tygodniach), a dziób przybiera swoją naturalną wielkość po kilku miesiącach. Na nogach mają charakterystyczne poduszeczki, które chronią je przed drażniącym działaniem dna dziupli. Oboje rodzice biorą aktywny udział zarówno w inkubacji jaj, jak i wychowie potomstwa. Młode są gotowe do opuszczenia gniazda w wieku około 7-8 tygodni. Większość gatunków tukanów wymaga dodatku pokarmu zwierzęcego w czasie lęgów (koniki polne, larwy mącznika oraz gryzonie).

Hubert Zientek